ทฤษฎี X, Y, Z เป็นทฤษฎีการบริหารคนแบบคลาสสิกที่อธิบายถึงมุมมองต่อพฤติกรรมของมนุษย์ วันนี้เราจะพามารู้จักกับ “ทฤษฎี X Y Z” 3 ทฤษฎีการบริหารพนักงานในองค์กร

อ่านบทความที่น่าสนใจเพิ่มเติม:

รู้จักกับทฤษฎี X, Y, Z

การบริหาร “คน” พูดแล้วก็ดูเหมือนจะง่าย แต่จริง ๆ แล้วการบริหารคนนั้นเป็นสิ่งที่ยากและท้าทายที่สุด เพราะคนมีความคิด ความรู้สึก และแรงจูงใจที่แตกต่างกันออกไป ดังนั้นการบริหารพนักงานในองค์กร จึงมีการนำทฤษฎีเชิงจิตวิทยามาใช้เป็นจำนวนมาก

ทฤษฎี X, Y, Z เป็น 3 ทฤษฎีในการบริหารพนักงานที่อธิบายถึงมุมมองพฤติกรรมของมนุษย์และวิธีการบริหารจัดการบุคลากรในองค์กร โดยทฤษฎี X และทฤษฎี Y แนวคิดของ Douglas McGregor นักวิชาการศาสตร์การบริหารชาวสหรัฐ และทฤษฎีทฤษฎี Z เป็นแนวคิดของ William G. Ouchi ศาสตราจารย์ทางด้านบริหารธุรกิจ ซึ่งมีรายละเอียดดังต่อไปนี้

ทฤษฎี X, Y, Z กับการบริหารพนักงานในองค์กร

ทฤษฎี X (Traditional View of Direction and Control)

ทฤษฎี X คือ คนที่มีพฤติกรรมเกียจคร้าน โดยภาพรวมแล้วทฤษฎีนี้จะมองคนในแง่ลบ เชื่อว่าคนโดยทั่วไปมักมีพฤติกรรมที่ไม่ชอบทำงาน พยายามหลีกเลี่ยงความรับผิดชอบ ไร้ความทะเยอทะยาน ไม่คิดริเริ่ม และมักเห็นแก่ตนเองมากกว่าองค์กร ผู้บริหารที่เชื่อในทฤษฎี X ก็จะเชื่อว่าการบริหารพนักงานในองค์กรนั้นจะต้องมีกฎระเบียบหรือข้อบังคับในการทำงาน และมีบทลงโทษในการกระทำผิดต่าง ๆ ซึ่งหลายองค์กรมักใช้ทฤษฎีนี้ในการบริหารพนักงานภายในองค์กร

ทฤษฎี Y (The integration of Individual and Organization Goal)

ทฤษฎี Y เรียกได้ว่าเป็นขั้วตรงข้ามของ ทฤษฎี X คือคนที่มีพฤติกรรมขยัน โดยภาพรวมแล้วทฤษฎีนี้จะมองคนในแง่บวก เชื่อว่าคนโดยทั่วไปมักมีพฤติกรรมที่ชอบความท้าทาย มีความรับผิดชอบ ชอบคิดริเริ่ม และต้องการพัฒนาตนเองอยู่เสมอ ผู้บริหารที่เชื่อในทฤษฎี Y ก็จะเชื่อว่า การบริหารพนักงานในองค์กรนั้นจะต้องสร้างสภาพแวดล้อมหรือวัฒนธรรมในองค์กรให้กับพนักงานที่เหมาะสมต่อการพัฒนาตนเอง ให้โอกาสพนักงานได้มีส่วนร่วมในการแสดงความคิดเห็น และส่งเสริมให้พนักงานพัฒนาขีดความสามารถของตนเองให้เพิ่มขึ้น

จากที่กล่าวมาข้างต้นจะเห็นได้ว่าทั้งทฤษฎี X และ Y

ทฤษฎี Z (Z Theory)

ทฤษฎี Z เป็นการนำหลักการของทฤษฎี X และ Y เข้าด้วยกัน โดยให้ความสำคัญกับความสมดุลระหว่างการควบคุมและความเป็นอิสระของพนักงานในองค์กร โดยทฤษฎี Z มีลักษณะเด่นดังนี้

การจ้างงานตลอดชีพ: เน้นความคงที่ของพนักงานในองค์กร โดยการจ้างงานในระยะยาวเพื่อสร้างความผูกพันและความเป็นส่วนหนึ่งขององค์กร
การประเมินผลงาน: มีการประเมินผลงานโดยผู้บังคับบัญชาระดับสูง และมีระบบรางวัลที่สอดคล้องกับความรับผิดชอบ
การเลื่อนตำแหน่งแบบช้า ๆ: การเลื่อนตำแหน่งขึ้นอยู่กับระยะเวลาการปฏิบัติงานและผลการปฏิบัติงาน เน้นความมั่นคงและการพัฒนาความสามารถ
การทำงานที่ถนัด: พนักงานทำงานตรงกับความถนัดและความสามารถของตนเอง เพื่อส่งเสริมความเชี่ยวชาญ
ควบคุมแบบไม่เด่นชัด: การใช้การควบคุมที่ไม่เป็นทางการ เช่น การให้คำแนะนำในสมุดคู่มือ การอธิบายหรือรายละเอียดการทำงาน
การร่วมตัดสินใจ: การรับฟังข้อคิดเห็นจากทุก ๆ คนที่เกี่ยวข้องก่อนการตัดสินใจ เน้นความร่วมมือในการตัดสินใจ
ความผูกพันทั้งหมด: เน้นการประสานงานและความร่วมมือ พัฒนาระบบที่สามารถผูกพันทุกฝ่ายไว้ด้วยกัน

สรุป “ทฤษฎี X Y Z” 3 ทฤษฎีการบริหารพนักงานในองค์กร

ทฤษฎี X, Y, Z เป็นเครื่องมือที่ช่วยให้ผู้บริหารเข้าใจพฤติกรรมของมนุษย์และเลือกวิธีการบริหารจัดการบุคลากรที่เหมาะสม ผู้บริหารหรือ HR ควรเลือกใช้ทฤษฎีที่เหมาะสมกับพนักงานแต่ละคน และควรพิจารณาปัจจัยอื่น ๆ เพิ่มเติม เช่น ลักษณะงาน วัฒนธรรมองค์กร และความแตกต่างของบุคคล เพื่อให้การบริหารงานเต็มไปอย่างมีประสิทธิภาพ